Rò rỉ điện và những điều gia đình cần lưu ý!

Trong quá trình lắp đặt hoặc thời gian dài sử dụng thì việc đường dẫn của gia đình sẽ có các vấn đề xảy ra. Tai nạng thường diễn ra mà người sử dụng luôn luôn bỏ qua chúng đó là “rò điện”. Một tình trạng mà việc lắp đặt hệ thống dẫn điện không có dây tiếp đất hoặc trong quá trình sử dụng thì bị hỏng ở phần nào đó.

Rò điện là gì?

Rò rỉ điện thường xảy ra với các thiết bị, máy móc lạc hậu, hệ thống tiếp địa không đảm bảo tiêu chuẩn. Trong ngành cơ điện, dòng điện rò là một hiện tượng vật lý, gây ra bởi sự dư thừa trong việc tiêu thụ điện năng hoặc hệ thống cách điện không đảm bảo. Dòng điện rò rỉ không chỉ gây tổn thất năng lượng, giảm hiệu suất sử dụng mà còn gây nguy cơ xảy ra tai nạn điện.

Nguyên nhân rò điện

Có khá nhiều vấn đề khi xuất hiện việc rò điện trong hệ thống điện sử dụng mà mọi người không hề hay biết. Kể cả vấn đề bị tác động và từ hệ thống tự gây ra. Dưới đây là những nguyên nhân cơ bản:

–  Tuổi thọ thiết bị đã quá lâu

Mỗi thiết bị điện đều có tuổi thọ nhất định. Dây dẫn điện của thiết bị trải qua thời gian làm việc liên tục, nhiệt lượng tỏa ra trong quá trình làm việc làm cho tính chất cơ lý thay đổi dẫn đến độ bền và độ dẫn điện cũng thay đổi. Hiện tượng lão hóa của thiết bị không chỉ diễn ra từ bên trong mà còn với cả lớp vỏ bên ngoài. Lớp sơn cách điện (vỏ kim loại) bị mòn dần, bong ra kết hợp với lớp cách điện của dây dẫn bị lão hóa tạo ra khe hở cho dòng điện dư thừa thoát ra bề mặt bên ngoài.

– Tác động của môi trường

Khi thiết bị cũ kỹ, kết hợp với không khí ẩm và bụi kim loại, điện trở xung quanh thiết bị giảm, tăng nguy cơ rò rỉ. Đặc biệt nếu người dùng bị ướt (cơ thể/chân) và tiếp xúc trực tiếp với mặt đất thì nguy cơ bị điện giật càng tăng cao.

– Hệ thống tiếp địa không đảm bảo

Công trình nối đất tạo ra các đường dẫn dòng điện dư thừa (nếu phát sinh) trong quá trình sử dụng. Nếu hệ thống tiếp địa không đạt tiêu chuẩn hoặc xuống cấp sẽ gây nguy hiểm cho lao động và sinh hoạt. Theo tiêu chuẩn, điện trở suất của dây nối đất phải nhỏ hơn 4 Ohm.

Ở mức điện trở này, dây tiếp địa sẽ đảm nhận vai trò chống dòng rò thay vì truyền đến người sử dụng. Hệ thống tiếp địa có những yêu cầu kỹ thuật nghiêm ngặt và chỉ những người có chuyên môn về cơ điện mới có thể thiết kế và thi công nhằm đảm bảo cho các thiết bị và hệ thống điện vận hành an toàn

Dấu hiệu của viêc hở mát – rò rỉ điện

Hở mát rò điện là hiện tượng khi có sự tiếp xúc trực tiếp giữa các phần dẫn điện không cách điện hoặc không được cách điện đúng cách. Điều này có thể xảy ra trong hệ thống điện gia đình và điện công nghiệp và có thể gây ra nguy hiểm nghiêm trọng. Dưới đây là những điểm quan trọng cần lưu ý:

a. Điện gia đình

Trong hệ thống điện gia đình, việc có hở mát rò điện có thể xảy ra do các vấn đề như cách nối dây không chính xác, cáp bị hỏng hoặc cách điện bị mòn. Các nguy cơ rò rỉ điện trong điện gia đình có thể gây ra nguy hiểm điện giật cho người sử dụng và có thể dẫn đến cháy nổ.

Để đảm bảo an toàn trong điện gia đình, cần tuân thủ các biện pháp sau:

• Sử dụng các loại thiết bị điện, dây cáp và ổ cắm chất lượng, được chứng nhận an toàn.
• Kiểm tra định kỳ các hệ thống điện trong nhà và bảo trì các thiết bị điện.
• Tránh sử dụng các thiết bị điện bị hỏng hoặc có dấu hiệu bất thường.
• Không để dây cáp điện tiếp xúc với nước hoặc môi trường ẩm ướt.
• Lắp đặt thiết bị bảo vệ quá tải và rò rỉ điện như công tắc mất dòng (RCD).

Tin liên quan: Lý do tại sao hoá đơn tiền điện vượt mức điện mặt trời

b. Điện công nghiệp

Trong các hệ thống điện công nghiệp phức tạp, hở mát rò điện có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân như sự cắt giảm độ cách điện, thiết kế không đúng, hư hỏng của thiết bị, quá tải và nhiều yếu tố khác. Rò rỉ điện trong môi trường công nghiệp có thể gây ra nguy hiểm lớn, bao gồm cháy nổ, hỏa hoạn và nguy cơ thương tích nghiêm trọng.

Để đảm bảo an toàn trong điện công nghiệp, cần áp dụng các biện pháp sau:

• Tuân thủ các tiêu chuẩn và quy định về an toàn điện trong công nghiệp.
• Đảm bảo việc lắp đặt, bảo trì và kiểm tra định kỳ các thiết bị và hệ thống điện.
• Sử dụng các thiết bị bảo vệ như RCD, máy cắt mạch (circuit breaker) và cách điện đúng quy định.
• Đào tạo và giám sát nhân viên làm việc với hệ thống điện để đảm bảo họ hiểu và tuân thủ các quy tắc an toàn.

Cách phòng tránh rò rỉ khí mát/rò rỉ điện

a. Chống hở mát, rò rỉ tại nhà

Với hệ thống điện của hộ gia đình, trong quá trình xây nhà hoặc trước khi vào ở, gia đình nên nhờ người có kinh nghiệm thiết kế, thi công và kiểm tra hệ thống tiếp địa. Sau khi mạng gia đình có hệ thống tiếp đất, hãy làm theo hướng dẫn của nhà sản xuất thiết bị điện, điều này sẽ loại bỏ nguy cơ rò rỉ điện.

Đáng chú ý, với phích cắm ba chấu, người Việt thường có thói quen bẻ chốt giữa để cắm dễ dàng hơn. Việc tháo chốt thứ 3 này vô tình cắt đứt đường rò (nếu có). Nếu thiết bị bị rò rỉ, điện áp sẽ lan ra vỏ xung quanh hoặc môi trường xung quanh gây nguy hiểm cho người dùng.

Đặc điểm của các thiết bị điện gia dụng thường có công suất nhỏ nên việc đầu tư, lắp đặt cầu dao chống giật là khả thi và vô cùng cần thiết. Ngày nay, nhiều hãng sản xuất đồ gia dụng đã chủ động trang bị ELCB cho khách hàng để phòng tránh rò rỉ điện trong quá trình sử dụng.

b. Chống rò rỉ điện trong các cơ sở công nghiệp

Đối với các cơ sở sản xuất công nghiệp, việc kiểm tra, bảo dưỡng thiết bị luôn là yêu cầu cần thiết. Việc kiểm tra định kỳ giúp phát hiện sớm những hư hỏng trên thiết bị và hệ thống điện. Ngoài ra, như đã đề cập ở mục 3.2, hệ thống tiếp địa luôn là yêu cầu bắt buộc không chỉ đối với các cơ sở công nghiệp mà còn đối với các văn phòng. Hệ thống nối đất phải được thiết kế theo tiêu chuẩn và được lắp đặt bởi nhân viên có chuyên môn.

1. Về mặt lý thuyết

Có hai loại hệ thống tiếp đất. Hệ thống nối đất độc lập và hệ thống nối đất lặp lại. Điểm chung của 2 hệ thống tiếp địa là luôn có cọc và dây tiếp địa. Cọc tiếp địa thường có hình chữ V hoặc ống sắt đường kính lớn để tăng diện tích tiếp xúc với đất. Độ sâu tối thiểu của cọc tiếp địa tính từ móng phải từ 1,2 m trở lên.

2. Trong kỹ thuật

Số lượng cọc tiếp địa nối đất cho mỗi phân xưởng, thiết bị (tuỳ theo đặc điểm của từng cơ sở công nghiệp) tối ưu nhất là 9 cọc. 9 cọc được chia thành 3 nhóm, mỗi nhóm 3 cọc cắm xuống đất theo hình tam giác. Dây dẫn tiếp đất có một đầu được gắn vào vỏ thiết bị, đầu còn lại được nối với 3 nhóm cọc. Sau khi đấu nối dây dẫn và cọc tiếp địa,

Hệ thống dây cáp điện nối đất lặp lại khác với hệ thống nối đất độc lập. Thay vì dây nối với vỏ máy, cọc tiếp địa sẽ được nối với dây trung tính của mạng điện 3 pha. Khi xảy ra sự cố rò rỉ, dòng điện dư thừa sẽ được truyền đồng thời đến hệ thống tiếp đất và dây trung tính nên thời gian phân tán dòng điện được rút ngắn.

Tuy nhiên, hệ thống nối đất lặp lại hầu như không được sử dụng. Điều này là do hiện tượng chuyển pha là phổ biến và không thể tránh khỏi. Khi có lệnh pha, điện áp chênh lệch sẽ truyền qua dây trung tính, từ dây trung tính truyền ngược lại thiết bị gây chập cháy.

Các biện pháp an toàn phát hiện và ngăn chăn rò rỉ điện

– Sử dụng hệ thống điện an toàn: Đảm bảo rằng hệ thống điện trong nhà hoặc công trình được thiết kế và lắp đặt đúng quy chuẩn an toàn, bao gồm việc sử dụng bộ ngắt mạch, thiết bị bảo vệ quá tải và rò rỉ điện.

– Kiểm tra định kỳ: Thực hiện kiểm tra định kỳ hệ thống điện để phát hiện và khắc phục sớm các vấn đề rò rỉ điện có thể xảy ra.

– Sử dụng thiết bị bảo vệ: Sử dụng các thiết bị bảo vệ rò rỉ điện như công tắc mất dòng (RCD – Residual Current Device) hoặc công tắc tự động phát hiện rò rỉ điện.

– Đào tạo và nhận thức an toàn: Đào tạo người sử dụng về an toàn điện và nhận thức về nguy cơ rò rỉ điện, cũng như biết cách phản ứng đúng khi phát hiện rò rỉ điện.

Nếu phát hiện rò rỉ điện, ngay lập tức tắt nguồn điện và tham khảo sự giúp đỡ từ chuyên gia điện để xử lý vấn đề một cách an toàn.

Bài viết gia đình có thể cần tham khảo thêm: Các thiết bị trong tủ điện năng lượng mặt trời